Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie podstawowych cech Chińskiego Międzynarodowego Sądu Handlowego (CICC) takich jak jego jurysdykcja czy definicja „spraw międzynarodowych”. CICC został utworzony ze względu na brak mechanizmu instytucjonalnego dedykowanego rozwiązywaniu sporów międzynarodowych wynikających z projektu One Belt One Road Initiative. Niniejszy artykuł podkreśla znaczenie rozstrzygania sporów dla powodzenia całego projektu.

Historia inicjatywy Pasa i Szlaku

W 2023 r. mija dekada od wdrożenia Inicjatywy Pasa i Szlaku (BRI), pierwotnie znanej jako Inicjatywa Jednego Pasa i Jednej Drogi (ang. One Belt One Road Initiative). BRI to innowacyjny plan strategiczny chińskiego rządu, którego celem jest przekształcenie współczesnej struktury globalnej gospodarki. Szacuje się, że BRI obejmie około 120 krajów reprezentujących ponad 60% światowej populacji i nakłady kapitałowe rzędu biliona dolarów[1]. Ten bezprecedensowy projekt składa się z dwóch głównych elementów: 1) „Pasa” reprezentującego lądowy „Pas Gospodarczy Jedwabnego Szlaku” mający na celu połączenie Azji i Europy, oraz 2) „Drogi” będącej morskim „Morskim Jedwabnym Szlakiem Dwudziestego Pierwszego Wieku” łączącym Chiny z portami położonymi nad Oceanami Spokojnym, Atlantyckim i Indyjskim[2]. Realizacja projektu ma zwiększyć zaangażowanie Chińskiej Republiki Ludowej (ChRL) w międzynarodowe inwestycje takie jak budowa infrastruktury i integracja gospodarcza. Niewątpliwie stanie się on przyczyną wzmożonej aktywności w zakresie sporów cywilnych i handlowych, z uwzględnieniem szerokiego spektrum podmiotów zagranicznych i chińskiego prawa krajowego. W ciągu pierwszych 5 lat (2013-2017) po wprowadzeniu projektu w życie chińskie sądy rozstrzygnęły ponad 75 000 powiązanych z BRI spraw i zapewniły wsparcie prawne w ponad 15 000[3]. Problemy procesowe stanowią zatem kluczowe zagadnienie, którego skala ulegnie nasileniu w nadchodzącym czasie. W związku z tym istotne znaczenie odgrywa zrozumienie nowych instytucji prawnych, takich jak Chiński Międzynarodowy Sąd Handlowy (CICC, ang. China International Commercial Court), przeznaczonych do rozstrzygania sporów związanych z BRI.

Rozstrzyganie sporów BRI

Dopiero z czasem, po wdrożeniu BRI, decydenci polityczni dostrzegli, że skuteczna regulacja wcześniej pomijanego czynnika, jakim jest rozstrzyganie sporów wynikających z BRI, może być kluczowym elementem powodzenia projektu. Istotnie, nie ulega wątpliwości, że gdzie są ludzie, tam są pieniądze, gdzie są pieniądze, tam są umowy, a gdzie są umowy, tam są spory. Z tego powodu w 2018 r. Biuro Generalne Komitetu Centralnego Partii Komunistycznej i Biuro Generalne Rady Państwowej ChRL przedstawiły wspólnie „Opinię dotyczącą ustanowienia międzynarodowego mechanizmu i instytucji rozstrzygania sporów handlowych w ramach Pasa i Szlaku” (ang. ‘Opinion Concerning the Establishment of the Belt and Road International Commercial Dispute Resolution Mechanism and Institutions’). Dokument adresowany do chińskich urzędników miał na celu wyjaśnienie zasad, w oparciu o które powstaną nowe mechanizmy i instytucje rozstrzygania sporów handlowych wynikających z projektu BRI[4].

Przedstawione wytyczne przedstawiały się następująco:

1) zasada ” wszechstronnych konsultacji, wspólnych wysiłków, współdzielonych korzyści” (chiń.共商, 共建, 共享), zachęcająca do otwartości w angażowaniu ekspertów z dziedziny prawa;

2) zasada sprawiedliwości podkreślająca tworzenie efektywnego i sprawiedliwego ekosystemu dla mechanizmu rozwiązywania sporów na przykładzie istniejących rozwiązań międzynarodowych;

3) zasada autonomii stron, nakazująca uwzględnienie różnorodności ustawodawstw interesariuszy i krajów partnerskich (ang. host countries) zaangażowanych w projekt BRI;

4) zasada różnorodności akcentująca konieczność zabezpieczenia praw i interesów chińskich oraz innych międzynarodowych interesariuszy poprzez wspieranie mediacji i arbitrażu[5].

Dokument ten stworzył podwaliny dla CICC (chiń.中国最高人民法院国际商事法庭), wyspecjalizowanego organu powołanego do rozstrzygania sporów transgranicznych wynikających z projektu BRI. Pierwszy i drugi Chiński Międzynarodowy Sąd Handlowy zostały utworzone 28 czerwca 2018 r. odpowiednio w Shenzen i Xi’an, uzyskując przy tym możliwość wydawania wiążących decyzji[6].

Wartości taoistyczne i konfucjańskie w mediacjach

Zanim w pełni skupimy się na temacie niniejszej publikacji, warto zauważyć, że wartości taoistyczne i konfucjańskie mają ogromne znaczenie w kulturze chińskiej. Porządek społeczny, unikanie konfrontacji i harmonia są ich częścią, dlatego polubowne rozwiązywanie sporów, takie jak mediacja lub arbitraż, są preferowane w chińskiej praktyce prawnej. Co więcej, otwarte krytykowanie lub dążenie do osobistego triumfu zamiast ustępstw na rzecz drugiej strony jest nieakceptowalne i może prowadzić do „utraty twarzy” (ang. loss of face) [7], powodując uszczerbek na honorze i utratę guanxi (chiń.关系). Stąd też uzasadnione jest stwierdzenie, że mediacja i arbitraż odegrają istotną rolę w rozwiązywaniu sporów związanych z projektami BRI. W praktyce, CICC na początku rozpatrywania sprawy jest bowiem zobowiązany zwrócić się do stron z zapytaniem, czy chcą uczestniczyć w mediacji lub arbitrażu, odpowiadając dzięki temu wszelkim potencjalnym potrzebom stron sporu poprzez działanie jako mechanizm „wszystko w jednym” (ang. one stop-shop mechanism) [8].

Chiński Międzynarodowy Sąd Handlowy

CICC jest integralną częścią Najwyższego Sądu Ludowego (NSL, ang. Supreme People’s Court) i składa się z najbardziej renomowanych i doświadczonych sędziów, specjalistów w dziedzinie prawa, inwestycji międzynarodowych i handlu, biegle władających zarówno językiem angielskim, jak i chińskim, mianowanych przez Narodowy Kongres Ludowy[9]. Jego działalność i postępowanie są regulowane przez liczne przepisy, takie jak Zasady dotyczące procedur Chińskiego Międzynarodowego Sądu Handlowego NSL (ang. Rules regarding the Procedures of the International Commercial Court of the SPC (Trial Version)) [10] oraz „Zasady dotyczące pracy Komitetu Międzynarodowych Ekspertów Handlowych NSL (ang. Rules regarding the Work of the Committee of International Commercial Experts of the SPC (Trial Version))[11]. Jurysdykcja nowo utworzonego sądu została oparta na artykule 2 przepisów NSL dotyczących wybranych kwestii związanych z utworzeniem Międzynarodowego Sądu Handlowego (ang. Provisions of the SPC on Several Issues Regarding the Establishment of the International Commercial Court) i wskazywała, że CICC jest kompetenty rozstrzygać:

1) międzynarodowe spray gospodarcze pierwszej instancji, w których strony, zgodnie z art. 34 ustawy o postępowaniu cywilnym[12], wybrały jurysdykcję SPC, a wartość przedmiotu sporu wynosi co najmniej 300 milionów RMB,

2) międzynarodowe sprawy gospodarcze pierwszej instancji, które są zasadniczo przedmiotem orzekania przez Wyższe Sądy Ludowe, niemniej jednak ze względu na specyfikę sprawy SPC udzielił uprzedniej zgody na przekazanie sprawy do rozpoznania przez CICC,

3) międzynarodowe sprawy handlowe pierwszej instancji, które mają istotny wymiar ogólnokrajowy,

4) sprawy obejmujące wnioski o zabezpieczenie roszczeń w postępowaniu arbitrażowym, o uchylenie lub wykonanie orzeczeń wydanych w międzynarodowym arbitrażu handlowym,

5) wszelkie inne międzynarodowe sprawy handlowe, które zostały uznane za odpowiednie do rozpoznania przez NSL[13].

Ponadto art. 3 wyżej wymienionych przepisów dostarcza klaryfikacji pojęcia „międzynarodowej sprawy handlowej”, która jest interpretowana jako sprawa, w której:

1) jedna lub obie strony są cudzoziemcami, bezpaństwowcami, zagranicznymi przedsiębiorstwami lub innymi organizacjami,

2) jedna lub obie strony mają miejsce zwykłego pobytu poza terytorium Chińskiej Republiki Ludowej,

3) przedmiot sporu znajduje się poza terytorium Chińskiej Republiki Ludowej, oraz

4) fakty prawne, które tworzą, zmieniają lub kończą stosunek handlowy, miały miejsce poza terytorium Chińskiej Republiki Ludowej.

Przepisy wskazują również na szereg różnic pomiędzy nowo powołanym CICC, a sądami powszechnymi, takich jak: możliwość zamieszczania w wydawanych orzeczeniach zdań odrębnych[14], dopuszczalność składania wniosków dowodowych w języku angielskim bez obowiązku ich dodatkowego przekładu za uprzednią zgodą strony przeciwnej[15], czy też dopuszczenie możliwości prowadzenia rozpraw, w szczególności przeprowadzania dowodów na odległość z wykorzystaniem technologii transmisyjnych[16].

W związku z dynamicznym rozwojem projektu BRI problem rozstrzygania sporów w tym obszarze jest niezwykle żywym zagadnieniem praktycznym, które wymaga pogłębionej analizy. Pytaniem pozostaje, jak znacząca okaże się działalność CICC i jej popularność wśród międzynarodowych graczy zaangażowanych w BRI.

 

Bibliografia:

[1] M. Łągiewska “International Dispute Resolution of BRI-Related Cases: Changes and Challenges”, Journal of contemporary China, p. 3 (https://doi.org/10.1080/10670564.2022.211798).

[2] J. Wang, “Dispute Settlement in the Belt and Road Initiative: Progress, Issues and Future Research Agenda”, The Chinese Journal of Comparative Law, Vol. 8 No. 1, p.1 (doi:10.1093/cjcl/cxaa016).

[3] M. Łągiewska , op. cit., p. 1 in: Qiang Zhou ‘Supreme People’s Court Work Report’ presented at the first meeting of the thirteenth National People’s Congress on 9 March 2018.

[4]中共中央办公厅、国务院办公厅印发《关于建立“一带一路”国际商事争端解决机制和机构的意见》[Opinion Concerning the Establishment of the Belt And Road International Commercial Dispute Resolution Mechanism and Institutions], https://asiasociety.org/sites/default/files/inline-files/2018_State%20Council_Opinions%20on%20Establishing%20International%20Commercial%20Dispute%20Resolution%20Mechanisms%20and%20Institutions%20for%20BRI%20Projects_E.pdf and  (accessed 8 may 2023).

[5] Opinion on Establishing International Commercial Dispute Resolution Mechanisms and Institutions for Belt and Road Projects- Explanation, https://asiasociety.org/policy-institute/navigating-belt-road-initiative-toolkit/laws/chinese/opinion-establishing-international-commercial-dispute-resolution-mechanisms-and-institutions-belt (accessed 8 may 2023).

[6] M. Łągiewska, op. cit., p. 6.

[7] H. Brink, “Dispute Resolution in the Chinese Belt and Road Initiative”, Corporate Mediation Journal, p.45-51

[8]最高人民法院办公厅关于确定首批纳入“一站式”国际商事纠纷多元化解决机制的国际商事仲裁及调解机构的通知 (Notice of the General Office of the Supreme People’s Court on Determining the First Group of International Commercial Arbitration and Mediation Institutions Included in the “One-Stop” Diversified Mechanisms for Resolving International Commercial Disputes) https://cicc.court.gov.cn/html/1/219/208/210/1144.html (accessed 11 may 2023).

[9] China’s Judicial System: People’s Courts, Procuratorates, and Public Security, https://olemiss.edu/courses/pol324/chnjudic.htm (accessed: 11 may 2023).

[10] 最高人民法院国际商事法庭程序规则(试行) [Rules of Procedure of the International Commercial Court of the Supreme People’s Court (for trial implementation)].

[11] 最高人民法院国际商事专家委员会工作规则(试行) [Working Rules of the International Commercial Expert Committee of the Supreme People’s Court (for Trial Implementation).

[12] Article 34 中华人民共和国民事诉讼法: “Parties to a dispute over a contract or any other right or interest in property may, by a written agreement, choose the people’s court at the place of domicile of the defendant, at the place where the contract is performed or signed, at the place of domicile of the plaintiff, at the place where the subject matter is located or at any other place actually connected to the dispute to have jurisdiction over the dispute, but the provisions of this Law regarding hierarchical jurisdiction and exclusive jurisdiction shall not be violated.”

[13]  最高人民法院关于设立国际商事法庭若干问题的规定 (Provisions of the Supreme People’s Court on Several Issues Regarding the Establishment of the International Commercial Court (hereunder, „Provisions”), https://cicc.court.gov.cn/html/1/219/208/210/817.html  (accessed: 11 may 2023)

[14] Provisions, Art. 5.

[15] Provisions, Art. 9.

[16] Provisions, Art.10 and 18.