We wpisie przybliżymy nieco chiński kodeks cywilny. Choć w czwartek 28 maja 2020, cały świat był głównie zajęty komentowaniem uchwalonej przez chiński parlament ustawy dotyczącej bezpieczeństwa narodowego w Hongkongu, to tego dnia w Chinach miało miejsce jedno niezwykle ważne wydarzenie. W trakcie sesji Ogólnochińskiego Zgromadzenia Przedstawicieli Ludowych, będącego najwyższym organem władzy państwowej, został poddany pod głosowanie i uchwalony pierwszy w historii Chińskiej Republiki Ludowej (1949-2020), a drugi w całej historii Chin kodeks cywilny.

Nowy chiński kodeks cywilny a skutki jego wprowadzenia

Pierwszy kodeks cywilny Chińskiej Republiki Ludowej w zamyśle ma stać się wzorem do naśladowania, realizując przy tym chińskie rozumienie koncepcji rządów prawa (法治 fazhi), a także pozwalając wkroczyć Chinom w nową erę, gdzie prawo będzie w stanie odpowiedzieć na wyzwania, jakie stawia rozwój technologiczny. Uchwalenie kodeksu było z pewnością historycznym momentem wieńczącym wiele lat przygotowań, ponieważ pierwsze próby skodyfikowania prawa prywatnego w ChRL miały już miejsce w latach 50. XX wieku, a Kodeks Cywilny uchwalony w obecnej formie jest piątym tego typu projektem w całej historii Chińskiej Republiki Ludowej, ale za to pierwszym, nad którym prace legislacyjne zakończyły się powodzeniem.

Z perspektywy praktyki prawa jednak jeszcze ważniejszym wydarzeniem niż uchwalenie kodeksu jest moment jego wejścia w życie, czyli 1 stycznia 2021 r. Wraz z wejściem w życie kodeksu cywilnego nastąpiły bowiem duże zmiany w całym systemie prawnym ChRL. W nowym chińskim kodeksie cywilnym, oprócz dość standardowych dla tego typu aktów prawnych na świecie przepisów, znajdują się również: szczegółowe zasady przetwarzania danych osobowych przypominające nasze europejskie RODO, definicje i otwarty katalog praw własności intelektualnej, uznanie własności wirtualnej, mechanizmy prawne dopuszczające ochronę środowiska za pomocą przepisów prawa cywilnego, a w księdze poświęconej prawu spadkowemu dopuszczono audio- i videotestamenty.

To, co jednak budziło największą niepewność, to kwestia interpretacji niektórych dość ogólnie sformułowanych przepisów zawartych w nowym chińskim kodeksie cywilnym. Dlatego też Najwyższy Sąd Ludowy Chińskiej Republiki Ludowej zajął się uporządkowywaniem chińskiego systemu prawa prywatnego w celu zachowania jego spójności, a także w celu jak najszybszego wdrożenia koniecznych sądowych wykładni prawa (o co zabiegał sam Przewodniczący ChRL Xi Jinping). Dlatego też uchylono lub zmieniono setki dotychczas obowiązujących sądowych interpretacji przepisów prawa.  Nowe interpretacje dotyczą m.in. prawa rzeczowego ((最高人民法院关于适用《中华人民共和国民法典》物权编的解释（一）), kwestii dotyczących przemocy domowej w części kodeksu poświęconej prawu małżeńskiemu i rodzinnemu ((最高人民法院关于适用《中华人民共和国民法典》婚姻家庭编的解释（一）), spadków (最高人民法院关于适用《中华人民共和国民法典》继承编的解释（一）), umów o roboty budowlane ((最高人民法院关于审理建设工程施工合同纠纷案件适用法律问题的解释（一）) oraz sporów pracowniczych (最高人民法院关于审理劳动争议案件适用法律问题的解释（一)). Co ważniejsze, Najwyższy Sąd Ludowy opublikował również nowe zasady dotyczące reguł intertemporalnych określające zakres i czas stosowania przepisów prawnych zawartych w ustawach uchylonych przez nowy kodeks cywilny (关于 适用 《中华人民共和国 民法典》 时间 效力 的 若干 规定). Zasady te dotyczą stosowania Kodeksu Cywilnego ChRL do sporów powstałych przed jego wejściem w życie. Zgodnie z ogólną regułą ​do spraw powstałych przed wejściem w życie kodeksu powinno mieć zastosowanie ustawy i interpretacje sądowe, które obowiązywały w danym czasie, jednak zgodnie z nowymi zasadami, jakie opublikował Najwyższy Sąd Ludowy, w niektórych przypadkach będzie miał zastosowanie również nowy Kodeks Cywilny. Stanie się tak, jeśli zdaniem sądu będzie on lepiej chronić prawa i interesy stron, wspierać porządek społeczny i publiczny oraz promować w ten sposób kluczowe wartości socjalistyczne.

Podsumowanie

Nie ma wątpliwości, że chińskie prawo cywilne wkroczyło w nową epokę i dopiero kolejne miesiące i lata pokażą, jak świeżo uchwalone przepisy sprawdzą się w praktyce prawniczej. Przedstawione powyżej zmiany w chińskim prawie cywilnym spowodowane wejściem w życie nowego kodeksu to tylko początek i należy spodziewać się większej ich ilości w najbliższych tygodniach i miesiącach. Szczególnie z uwagi na fakt, że wejście w życie pierwszego kodeksu cywilnego jest bardzo ważnym symbolem dla Chińskiej Republiki Ludowej, który ma ogromne znaczenie w kształtowaniu wizerunku Chin zarówno wewnątrz kraju, jak i w środowisku międzynarodowym.

Praca naukowa finansowana ze środków budżetowych na naukę w latach 2020-2024, jako projekt badawczy w ramach programu “Diamentowy Grant”.

 

Artykuł Igora Szpotakowskiego