We wpisie podpowiadamy czym jest cyfrowy juan. Według najnowszego raportu Bank for International Settlements (BIS) dotyczącego cyfrowych walut państwowych, ponad 80% banków centralnych prowadzi badania nad możliwością wdrożenia Central Bank Digital Currency (CBDC) do obrotu krajowego. Chociaż część z tych badań ogranicza się wyłącznie do rozważań o ewentualnych korzyściach i zagrożeniach płynących z przyjęcia takiego rozwiązania, to niektóre z państw europejskich – w tym, chociażby Szwecja czy Ukraina – zakończyły już etap testowy pierwszych prototypowych systemów obsługujących Elektroniczną Walutę Banku Centralnego. W kontekście badań nad Państwem Środka szczególną uwagę zwraca program pilotażowy cyfrowego juana (数字人民币).
Koncepcja CBDC
Temat badań nad CBDC (czasami określanym jako digital fiat currency lub digital base money) w literaturze naukowej pojawił się już ponad pięć lat temu, chociaż pierwsze rozważania na temat emisji przez bank centralny pieniądza cyfrowego zostały zaprezentowane światu już w 1996 roku przez zespół ekspercki działający przy BIS w ramach przełomowego jak na tamte czasy opracowania pt.: „Implications for Central Banks of the Development of Electronic Money”. Rozwój i upowszechnienie się pieniądza rozrachunkowego (szczególnie w postaci kart kredytowych i pieniądza elektronicznego) w pierwszym dziesięcioleciu XXI wieku chwilowo wyhamowały rozwój koncepcji cyfryzacji waluty. Dopiero w 2008 roku, wraz z premierą Bitcoina i wzrostem popularności różnego rodzaju kryptowalut, których stabilność cenowa i bezpieczeństwo obrotu zostało wielokrotnie zakwestionowane przez specjalistów, jak i obserwatorów, banki centralne ponownie zaczęły rozważać problematykę emisji uniwersalnego środka płatniczego – tym razem w formie zdematerializowanej. W 2012 roku European Central Bank (ECB) opublikował raport dot. walut wirtualnych, a w 2020 roku ponad 4/5 banków centralnych prowadzi – w szerszym lub węższym zakresie – badania nad ewentualną implementacją CBCD.
CBDC co to takiego? Waluta Cyfrowa Banku Centralnego, co zresztą denominowane jest samą nazwą tego instrumentu, w zamierzeniu ma stanowić zdematerializowany legalny środek płatniczy akceptowany na terenie całego kraju, do emisji którego upoważniony będzie wyłącznie bank centralny. W teorii CBDC ma stanowić równowartą alternatywę pieniądze fizycznego, odpowiadać na potrzeby wynikające z ciągle zyskującego na popularności obrotu bezgotówkowego oraz usprawnić rozliczenia międzynarodowe. W praktyce dotychczasowe badania nad CBDC wskazują, że implementacja takiego rozwiązania zależna jest od wielu czynników ekonomiczno-społecznych i bank centralny zmuszony będzie do wyboru spośród wielu – często konkurencyjnych wobec siebie – dostępnych rozwiązań technologicznych. Rozwiązania w tym zakresie zawsze muszą być dostosowane do specyfiki kraju – warto więc, aby ewentualne rozważania nad implementacją zacząć na możliwie najwcześniejszym etapie.
Krajową implementację CBDC może w praktyce ułatwić rozważne studium programów implementacyjnych wdrożonych przez inne banki centralne – dotychczasowa praktyka dostarcza tu bowiem ciekawy materiał do analizy.
Historia oraz rozwój e-CNY (cyfrowego juana)
Niewątpliwie jednym z dostępnych przykładów jest rozwój programów pilotażowych elektronicznego juana (nazywanego aktualnie elektronicznym RMB lub e-CNY – 数字人民币, zaś we wcześniejszych fazach rozwoju oznaczanego jako DC/EP – 数字货币电子支付). Koncepcja stworzenia zdematerializowanego środka płatniczego została zapoczątkowana na przełomie 2014/2015 roku, zaś w styczniu 2017 roku Bank Chińskiej Republiki Ludowej powołał Instytut Badań nad Cyfrową Walutą.
W 2020 roku pilotażowe programy testowe e-juana zostały wdrożone w czterech większych miastach Chińskiej Republiki Ludowej. Prototypy e-CNY były dostępne na terenie Shenzhen, Suzhou, Chengdu i Xion’an. W 2021 roku obszar testowy został również rozszerzony na sześć dodatkowych regionów, w tym, Szanghaj, Hainan, Changsha, Xi’an, Qingdao i Dailian.
Dodatkowo zgodnie z obwieszczeniem Ministerstwa Handlu w sprawie wydania ogólnego planu kompleksowego pogłębienia programu pilotażowego na rzecz innowacji i rozwoju handlu usługami (商务部关于印发全面深化服务贸易创新发展试点总体方案的通知) niektóre programy pomocnicze obejmowały Pekin, Tianjin, Hebei, deltę rzeki Jangcy, Guandong, Hongkong i obszar zatoki Makau. Programy te miały charakter pomocniczy i żaden z nich nie był właściwym pilotażem testowym e-CNY.
W styczniu 2021 roku zostało rozdysponowane blisko 100.000 pakietów testowych e-CNY o łącznej wartości przekraczających 3 miliony dolarów. Zgodnie z zapewnieniami dyrektora Instytutu Badań nad Cyfrową Walutą oraz doniesieniami krajowych i zagranicznych reporterów, testy (które skoncentrowane były głównie na obszarze Shenzhen) zakończyły się sukcesem. Pomimo braku większych problemów związanych z implementacją prototypu, recenzje chińskich użytkowników były raczej mieszane – większość z nich zwracała uwagę na fakt, że zarówno metoda płatności, jak i interfejs mobilnego portfela przypominają te znane z aplikacji WeChat czy Alipay.
Z uwagi na wspomniane pokrewieństwo, spora część testowych użytkowników wypowiedziała się negatywnie na temat porzucenia wcześniej wspomnianych aplikacji na rzecz cyfrowego juana. Wydaje się, że zmiana trendów konsumenckich może być nawet trudniejsza od stworzenia skutecznej infrastruktury – pomimo tego, że Bank Chińskiej Republiki Ludowej stworzył całkiem udany prototyp, to niepewne jest, czy będzie w stanie przekonać chińskim konsumentów od odejścia od dobrze znanych i lubianych aplikacji płatniczych.
CBDC na Starym Kontynencie
Jak w kontekście chińskich prac nad cyfrową walutą prezentują się dokonania państw europejskich? W 2018 Szwecja rozpoczęła prace na e-Koroną, zaś już w tym samym roku Ukraina wdrażała program testowy e-Hrywny. Połączone prace badawcze nad CBDC prowadzi Europejski Bank Centralny wraz z Bankiem Japonii (Projet Stella), Bank Centralny Singapuru (Projekt Ubin) czy Bank Kanady (Projekt Jasper). Jeżeli chociaż część tych projektów okaże się sukcesem – a na to wskazywałyby, chociażby dotychczasowy przebieg Projektu Ubin – to należy się spodziewać, że popyt na wiedzę z zakresu skutecznego wdrażania programów implementacyjnych CBDC wyłącznie wzrośnie.
Narodowy Bank Polski zajął negatywne stanowisko wobec możliwości emisji CBDC już w 2017 roku – co mogło wydawać się zrozumiałe wobec niskiego poziomu rozwoju prac badawczych w czasie publikacji tego oświadczenia. W październiku 2020 roku NBP wraz z Ministerstwem Finansów podtrzymał negatywne stanowisko wobec rozpoczęcia prac projektowych nad własną elektroniczną walutą. Stanowisko takie zostało umotywowane m.in. wysokim udziałem gotówki w płatnościach detalicznych przy jednak zauważalnej malejącej tendencji (dodać należy, że powołane zostały dane z 2018 roku), silnym przywiązaniem do gotówki, czy wysoką innowacyjnością i efektywnością dotychczasowych metod rozliczeń bezgotówkowych. W roku 2021 stanowisko to zostało podtrzymane w raporcie podsumowującym dotychczasowe badania Narodowego Banku Polskiego nad CBDC.
Niezaprzeczalnie, Polska nie musi – a być może nawet nie powinna – być pionierem badań nad CBDC. Wysokie ryzyko związane z odpowiednim zabezpieczeniem infrastruktury informatycznej, duża niepewność co do skutków ekonomicznych wprowadzenia cyfrowej formy waluty oraz pewne wątpliwości co do jej akceptacji przez społeczeństwo – wszystkie te powody sprawiają, że cyfrowa waluta banku centralnego to aktualnie koncept eksperymentalny. Warto jednak przyglądać się aktualnie prowadzonym projektom, aby na bieżąco analizować ryzyka i korzyści związane z wprowadzeniem cyfrowej wersji legalnego środka płatniczego. W erze globalnej pandemii, kiedy płatności gotówkowe pozostają w odwrocie, taka koncepcja może cieszyć się rosnącą popularnością.
Jeśli zainteresował Cię temat cyfrowej waluty Chin, sprawdź także inne publikowane przez nasz blog o Chinach wpisy. Poruszamy tu kwestie kulturowe, gospodarcze i prawne tego kraju, m.in.: problemy demograficzne Chin, eksport towarów do Chin, podatki w Chinach czy umowa inwestycyjna UE- Chiny.
Maciej Zuziak – Chinese Law Association
Autor artykułu będzie jednym z ekspertów uczestniczących w dyskusji „E-yuan: evolution or revolution?” organizowanej przez Polską Akademię Nauk. Wydarzenie odbędzie się 30 czerwca 2021 roku. Rejestracja może być dokonana pod linkiem [https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSc7fMAqGEitnM4atC0feTvhVv4WjIgbk-0WypdbR1iWeGZxJg/viewform?usp=sf_link]. Aktualności dotyczące wydarzenia będą również udostępniane na profilu autora: https://www.linkedin.com/in/maciej-zuziak-357330186/