Rejestracja organizacji pozarządowej w Chinach jest dość skomplikowana, a tamtejsze prawodawstwo ściśle określa dopuszczalne formy jej działania. Dokładnie omówimy to w poniższym artykule.

Organizacje pozarządowe (non-govermental organizations, zwane powszechnie NGOs) zgodnie z definicją to organizacje non-profit działające na rzecz wybranego interesu publicznego. Nie bez powodu nazywa się je działalnościami trzeciego sektora – skupiają w sobie cechy zarówno sektora publicznego, jak i rynkowego. Są to organizacje działające w interesie publicznym, które powstają z inicjatywy osób prywatnych w wyniku zawarcia umowy cywilnoprawnej. Często działania niektórych NGO wykraczają poza granice kraju, zyskując zasięg międzynarodowy. Wówczas ich działanie opiera się o prawo siedziby organizacji, jednak nadal są one zobowiązane do dostosowania się do przepisów lokalnych.

Organizacje pozarządowe (NGOs) w CHRL

Mimo że pierwsze organizacje pozarządowe działające w Chinach pojawiły się już w latach 80. ubiegłego wieku, to dopiero dołączenie Państwa Środka do Światowej Organizacji Handlu przyczyniło się do znacznego wzrostu ich aktywności w Chińskiej Republice Ludowej. Przez wiele lat brakowało jednak przepisów regulujących działanie zagranicznych organizacji pozarządowych. Rozproszone oraz niewyczerpujące regulacje sprawiały, że aktywność zagranicznych NGO często przybierała formę niezarejestrowaną lub konieczna była rejestracja organizacji pozarządowej w formie działalności dążącej do uzyskania przychodu. Mimo tych utrudnień, do 2016 roku w Państwie Środka pojawiło się ponad 7 tysięcy zagranicznych NGO. Z biegiem lat, chiński rząd zaczął postrzegać ich aktywność jako coraz większe ,,zagrożenie dla bezpieczeństwa”, dążąc do skodyfikowania i ujednolicenia obowiązujących je zasad oraz do wprowadzenia większej kontroli nad ich aktywnością w państwie.

Zmiany w sytuacji prawnej zagranicznych NGO nadeszły wraz z początkiem 2017 roku oraz wejściem w życie Overseas NGO Law, znanego również jako Foreign NGO Law (中华人民共和国境外非政府组织境内活动管理法). Nowe prawo zreformowało sposób działania NGO pochodzących spoza Chin kontynentalnych – a więc również z Hong Kongu, Tajwanu i Makau – wprowadzając szereg nowych obowiązków i regulacji, jakim musi sprostać zagraniczna organizacja pozarządowa chcąca działać w Chinach. Zgodnie z art. 2 i 3 wspomnianej ustawy do zagranicznych NGO należą pozarządowe organizacje non-profit, takie jak fundacje, organizacje społeczne czy tzw. think thanki, które zgodnie z prawem działają poza Chinami kontynentalnymi. Organizacje pozarządowe chcące działać w Chinach nie mogą angażować się w żadną aktywność polityczną, zarobkową bądź religijną. W praktyce zgodnie z chińskimi regulacjami za zagraniczną organizację pozarządową mogącą działać w Chinach, uważa się tylko te NGOs, które są uprawnione do korzystania ze zwolnienia z podatku w kraju pochodzenia np. w Polsce. NGOs z określonymi celami statutowymi korzystają ze zwolnienia z podatku zgodnie z art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy o CIT. Wobec tego niektóre organizacje społeczne nie podlegają bezpośrednio regulacjom Foreign NGO Law, jednak ich działanie w Państwie Środka również wymaga przestrzegania regulacji zawartych w Foreign NGO Law.

Od czego powinna zacząć międzynarodowa organizacja pozarządowa, chcąca rozpocząć działalność w Chinach?

Ustawa przewiduje dwie formy działania NGO w Chińskiej Republice Ludowej (art.5), a kryterium rozstrzygającym o podejmowanej ścieżce powinien być planowany czas trwania przedsięwzięcia.

AKTYWNOŚĆ DŁUGOTERMINOWA

Organizacja pozarządowa chcąca podjąć długoterminową aktywność w Chinach musi zdecydować się na zarejestrowanie biura przedstawicielskiego (representative office – 代表机构). Aby tego dokonać, zagraniczne NGO musi spełniać określone ustawowo kryteria:

• musi być zarejestrowane oraz aktywnie działać na terytorium innego kraju przez minimum 2 lata przed złożeniem aplikacji;
• musi posiadać osobowość prawną w kraju ojczystym oraz zdolność do ponoszenia odpowiedzialności przed sądem cywilnym;
• jej statutowe cele oraz zakres działania muszą sprzyjać rozwojowi sektora pożytku publicznego.

Po spełnieniu wymienionych wymagań można rozpocząć procedurę rejestracji biura przedstawicielskiego. W pierwszej kolejności należy postarać się o list aprobujący, wydawany przez właściwe Professional Supervisory Unit(业务主管单位) – rządową lub powiązaną z rządem instytucję znajdującą się na liście aktualizowanej przez Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego. W praktyce jest to najważniejszy i najtrudniejszy do uzyskania dokument podczas procesu aplikacyjnego, a każde zgłoszenie jest rozpatrywane indywidualnie według niejawnych kryteriów. Zdaniem praktyków najlepszym rozwiązaniem jest bezpośrednie nawiązanie kontaktu z potencjalnie właściwym PSU oraz uzyskanie wskazówek pomocnych w procedurze uzyskania aprobaty. W niektórych rejonach Chin zagraniczne NGOs są traktowane przychylniej niż w innych. Obecnie Pekin, Szanghaj i Guangdong są regionami z największą liczbą zarejestrowanych zagranicznych organizacji pozarządowych w Chinach.

Po uzyskaniu aprobaty właściwego PSU, NGO powinna złożyć swoje dokumenty aplikacyjne do Provincial Public Security Bureau zgodnego z prowincją, w której zamierza rozpocząć działanie. Termin na przekazanie dokumentów wynosi 30 dni.

W tym celu niezbędne jest zgromadzenie szeregu niezbędnych dokumentów aplikacyjnych, takich jak:

• formularze rejestracyjne;
• potwierdzenie aprobaty uzyskanej od PSU;
• dokumenty potwierdzające istnienie danej organizacji w kraju pochodzenia – wszelkie dokumenty potwierdzające rejestrację organizacji pozarządowej, dokumenty podatkowe, statut organizacji, podsumowania poprzednich działań, wydruki ze strony internetowej. Niezbędne jest uzyskanie potwierdzenia notarialnego oraz dodatkowego zatwierdzenia dokonywanego przez chiński konsulat, działający w kraju pochodzenia organizacji;
• dokumenty pozwalające na ustalenie tożsamości proponowanego szefa reprezentacji, takie jak CV, zaświadczenie o niekaralności;
• dokument potwierdzający adres proponowanego Biura Przedstawicielskiego, warto zaznaczyć, że konieczne jest przedłożenie umowy najmu lokalu na co najmniej rok. Niekiedy wymaga się, aby wynajęty lokal stanowił część budynku komercyjnego, często nie mogą być to więc lokale mieszkalne. Jak wynająć lokal, nie mając utworzonego Biura? Otóż organizacja pozarządowa jest uprawniona do podpisania umowy najmu lub upoważnienia głównego przedstawiciela, aby podpisać umowę najmu, a następnie przenieść ją na utworzone później przedstawicielstwo.
• dokumenty potwierdzające źródła finansowania zagranicznego NGO, zagraniczna organizacja pozarządowa nie jest uprawniona do zabiegania o darowizny lub organizowania zbiórek finansowych, jest więc zobowiązana do złożenia oświadczenia dotyczącego źródeł jego utrzymania. Warto jednak podkreślić, że w trakcie działalności organizacja ma prawo przyjmować darowizny finansowe od lokalnych osób prywatnych lub przedsiębiorstw.

Decyzja dotycząca rejestracji Biura Przedstawicielskiego powinna zostać wydana w ciągu 60 dni od otrzymania wniosku.  Jeśli organ przyjmie aplikację, NGO zostanie zobowiązane do przedstawienia dokumentów rejestracyjnych organom podatkowym, a następnie do otworzenia konta bankowego w lokalnym chińskim banku. Po dokonaniu rejestracji Biuro Przedstawicielskie oraz zagraniczne NGO zyskują szereg uprawnień, takich jak prawo do zatrudnienia pracowników oraz prowadzenia niezależnych projektów. Nadzór nad działalnością zagranicznego NGO sprawuje właściwe PSU, a organizacja pozarządowa jest zobowiązana do terminowego składania sprawozdań zawierających zrealizowane projekty, sprawozdania finansowe oraz podjęte inicjatywy, a także projekt planu podejmowanych działań oraz przewidywany budżet na przyszły rok. Termin złożenia dokumentów mija 30 grudnia każdego roku.

Należy pamiętać, że zgodnie z art. 18 obszar aktywności powstałego biura przedstawicielskiego jest ściśle związany z obszarem, nad którym nadzór sprawuje dane PSU. Przykładowo, jeżeli PSU sprawuje nadzór nad określoną prowincją, działania NGO mogą objąć jedynie tę prowincję. Jeśli nad NGO sprawuje nadzór PSU o zasięgu krajowym, wówczas zasięg działania NGO może również objąć całe państwo. Zagraniczne organizacje międzynarodowe nie są uprawnione do tworzenia oddziałów. W przypadku, gdy chcą rozszerzyć swoją działalność, mogą to zrobić jedynie poprzez zarejestrowanie nowego biura przedstawicielskiego lub podejmując krótkoterminową aktywność w innym regionie.

AKTYWNOŚĆ KRÓTKOTERMINOWA

W przypadku organizacji pozarządowych dążących do realizowania w Państwie Środka projektów krótkoterminowych sytuacja podmiotów zainteresowanych taką ścieżką działalności różni się od tych długoterminowych. Zgodnie z art. 17 zagraniczne organizacje pozarządowe (NGOs) chcące podejmować krótkoterminowe inicjatywy w Chinach muszą przejść przez odpowiednie procedury oraz dokonać rejestracji.

Aby podjąć krótkoterminową działalność w Chinach, konieczne jest pozyskanie i skoordynowanie działań z chińską, lokalną organizacją partnerską, chętną do podjęcia współpracy i zrealizowania wspólnego projektu. Chińskim partnerem może być instytucja publiczna, organizacja społeczna czy organ państwowy. Nie istnieją żadne regulacje determinujące, kto może zostać organizacją partnerską dla zagranicznej organizacji pozarządowej. Do obowiązków chińskiej organizacji partnerskiej należy dopełnienie niezbędnych formalności związanych z weryfikacją oraz zatwierdzeniem zagranicznego NGO, oraz wypełnienie dokumentu rejestracyjnego skierowanego do organu właściwego dla miejsca, w którym będzie podejmowana tymczasowa działalność na 15 dni przed jej rozpoczęciem. Wraz z aplikacją o rejestrację organizacji pozarządowej konieczne jest złożenie następujących dokumentów:

• dokumenty potwierdzające istnienie danej organizacji w kraju pochodzenia;
• pisemne porozumienie zawarte między zagraniczną organizacją pozarządową a chińską organizacją partnerską oraz dokumenty aprobujące projekt zatwierdzone przez chińską organizację pozarządową;
• dokumenty zawierające cel, nazwę, lokalizację oraz czas trwania podejmowanej aktywności;
• udokumentowane źródła finansowania projektu;
• propozycję podejmowanej działalności.

Dokumenty należy złożyć we właściwym dla danej prowincji Public Security Bureau. W przypadku braku udzielenia zgody, konieczne jest natychmiastowe zaprzestanie działalności.

Co do zasady czas trwania krótkoterminowej aktywności nie powinien przekraczać roku. Jednakże, w wyjątkowych sytuacjach, istnieje możliwość przedłużenia tego okresu – wówczas niezbędne jest złożenie nowego wniosku. Na wyjątkowe warunki aplikacyjne mogą liczyć organizacje pozarządowe podejmujące krótkoterminową aktywność związaną z sytuacjami nagłymi, takimi jak np. klęski żywiołowe. Wówczas szacowanie okresu zaplanowanej działalności nie jest konieczne.

W ciągu 30 dni od zakończenia projektu chiński partner zagranicznego NGO jest zobowiązany do przedstawienia raportu z przebiegu projektu oraz źródeł jego finansowania.

W przypadku, gdy planowane krótkoterminowe inicjatywy mają objąć różne regiony Chin, warto zwrócić się do partnera, który będzie organizacją działającą na obszarze całego kraju. Wówczas zagraniczne NGO będzie mogło swobodnie zdecydować o obszarze rejestracji oraz zasięgu podejmowanych inicjatyw. Warto zwrócić na to uwagę, również ze względu na brak konieczności dopełniania dodatkowych formalności. W przypadku organizowania kilku tymczasowych projektów w jednym czasie nie jest konieczne dostarczanie tych samych dokumentów wielokrotnie. Jednak, jeśli organizacja pozarządowa działająca prowincjonalnie chciałaby poszerzyć działalność, to będzie musiała wypełnić osobne wnioski i złożyć te same dokumenty we właściwych organach.

Podsumowanie

Podsumowując, w związku ze zmianami (które nastąpiły po wprowadzeniu Foreign NGO Law), zagraniczne organizacje pozarządowe stały się nieodłączną częścią ekonomicznej i społecznej perspektywy Chińskiej Republiki Ludowej. Według niektórych szacunków istnieje około 700 zagranicznych organizacji pozarządowych, zarejestrowanych oficjalnie jako biura przedstawicielskie w Chinach, a wiele innych NGO angażuje się w tymczasową działalność w porozumieniu z lokalnymi podmiotami. Okazuje się, że większość z nich to organizacje promujące przedsiębiorczość oraz handel, działające z reguły mało kontrowersyjnie, ostrożnie podejmujące kwestie społeczne lub polityczne. Zdarza się nawet, że lokalne władze podejmowały współpracę z zagranicznymi NGOs. Rozpoczęcie działania w Chinach jako organizacja pozarządowa jest relatywnie trudne, ale, co najważniejsze – możliwe.

Jeśli zainteresował Cię ten artykuł, sprawdź także wpisy na naszym blogu o Chinach dotyczące rejestracji znaku towarowego w Chinach, weryfikacji chińskiej firmy oraz cyfrowego juan — koncepcji Elektronicznej Waluty Banku Centralnego.

Źródła:
http://www.npc.gov.cn/zgrdw/npc/xinwen/2017-11/28/content_2032719.htm
Autor: Weronika Oszajca