W artylule przedstawiamy stanowisko Chin w sprawie Ukrainy. Wojna w Ukrainie zdaje się coraz bardziej niepokoić przywódców Chińskiej Republiki Ludowej (ChRL), ale w dalszym ciągu w opisywaniu kwestii ukraińsko-rosyjskiej starają się nie używać słowa „wojna”. W komunikatach państwowych używa się raczej zwrotów „sytuacja w Ukrainie”, czy też „kryzys ukraiński”. Media chińskie piszą już natomiast o dwóch wojnach. Pierwsza to wojna militarna na terenie Ukrainy, druga to wojna wydana Rosji przez Zachód – w tej drugiej bronią są sankcje.

O „sytuacji w Ukrainie”, jak piszą chińskie media rządowe, coraz częściej wypowiadają się najwyżsi rangą urzędnicy państwowi ChRL. Temat wojny przewija się już nie tylko w rozmowach przewodniczącego Xi Jinpinga z zachodnimi przywódcami, ale również z liderami krajów, które wydają się być bardzo odległe od konfliktu. Stanowisko Chin wobec wojny na Ukrainie pozostaje jednak niezmienne w kwestii nawoływania stron do podjęcia rozmów pokojowych. Oficjalne komunikaty prasowe odwołują się do „kryzysu ukraińskiego”. Ich autorzy twierdzą, że konflikty nie leżą w niczyim interesie, a pokój i bezpieczeństwo to najcenniejszy skarb społeczności międzynarodowej[1].

Jakie jest oficjalne stanowisko Chin w sprawie Ukrainy na forum międzynarodowym?

25 marca 2022 r. przewodniczący ChRL Xi Jinping i premier Wielkiej Brytanii Boris Johnson przeprowadzili prawie godzinną rozmowę telefoniczną dotycząca wielu kwestii m.in. wojny w Ukrainie. W notatce prasowej z rozmowy Ministerstwo Spraw Zagranicznych ChRL nie poświęca jednak wiele miejsca Ukrainie – w trzech akapitach skupia się przede wszystkim na stosunkach dwustronnych, współpracy gospodarczej, potrzebie dialogu i wymiany oraz gotowości do dalszego rozwoju relacji obu krajów, dopiero ostatnie trzy zdania poświęcone zostały „sytuacji w Ukrainie”. Zgodnie z doniesieniami Xi Jinping podkreślił znaczenie społeczności międzynarodowej w zachęcaniu do rozmów pokojowych, w stworzeniu warunków dla stron do „politycznego rozwiązania problemu Ukrainy” oraz w działaniach na rzecz jak najszybszego powrotu pokoju do Ukrainy. Chiny są gotowe w dalszym ciągu odgrywać konstruktywną rolę w tym zakresie [2].

Dużo więcej miejsca MSZ ChRL poświęcił Ukrainie w komunikacie dotyczącym wideokonferencji prezydenta Stanów Zjednoczonych i przewodniczącego ChRL Xi Jinpinga. Przywódcy spotkali się 18 marca 2022 r. celem – jak podaje ministerstwo – wymiany poglądów na temat stosunków chińsko-amerykańskich i sytuacji w Ukrainie. Xi Jinping powtórzył wielokrotnie już przedstawiane stanowisko, zgodnie z którym strona chińska popiera pokój i sprzeciwia się wojnie. Stwierdził, że Chiny zawsze niezależnie oceniają sytuację i podejmują inicjatywę na rzecz utrzymania zasad prawa międzynarodowego. Xi podkreślił przywiązanie do zasad Karty Narodów Zjednoczonych i trwałej opartej na współpracy koncepcji bezpieczeństwa. Przypomniał o sześciopunktowej inicjatywie Chin mającej na celu poprawę sytuacji humanitarnej w Ukrainie (wersja w języku polskim znajduje się na stronie: http://pl.china-embassy.org/pol/zglc/202203/t20220308_10649390.htm). Zasady te mają być punktem zaczepienia dla strony chińskiej w radzeniu sobie z „kryzysem ukraińskim”. Chiny chcą udzielić pomocy humanitarnej zarówno Ukrainie, jak i innym poszkodowanym państwom – niestety komunikat nie podaje, które inne państwa za takie uważa. Podkreśla natomiast, że wszystkie kraje powinny wspólnie wspierać dialog i negocjacje między Rosją a Ukrainą, a Stany Zjednoczone i NATO powinny prowadzić rozmowy z Rosją w celu rozwiązania sedna problemu, co doprowadzić ma do zapewnienia bezpieczeństwa zarówno Rosji, jak i Ukrainie [3].

Przewodniczący Xi Jinping podejmował temat Ukrainy również w ostatnich rozmowach z innymi przywódcami państw prezydentem RPA Cyrilem Ramaphosą (strony mają podobne stanowiska co do wojny w Ukrainie, tj. suwerenne państwa mają prawo do niezależnych decyzji, zarówno Chiny, jak i RPA wspierają rozmowy pokojowe[4]) i premierem Kambodży Hun Sen (przywódcy zgodnie stwierdzili, że należy utrzymywać zrównoważone i sprawiedliwe stanowisko i podejmować aktywne wysiłki na rzecz rozmów pokojowych [5]).

Wcześniej – 8 marca 2022 r., Xi Jinping uczestniczył w szczycie wideo z prezydentem Francji Emmanuelem Macronem i kanclerzem Niemiec Olafem Scholzem. Przewodniczący Xi Jinping zwrócił uwagę na konieczność globalnej współpracy w obliczu zmian, jakie dokonują się w naszym stuleciu, które są do tego potęgowane przez pandemię. Podkreślił swoje zaniepokojenie sytuacją w Ukrainie i wyraził ubolewanie, że Europa znowu doświadcza wojny. Zaznaczył, iż Chiny zawsze dążą do pokojowego rozwiązywania sporów. W imieniu Chin docenił wysiłki Francji i Niemiec na rzecz mediacji między zwaśnionymi stronami i wyraził gotowość Chin do utrzymywania kontaktu z Francja, Niemcami i UE oraz do odgrywania aktywnej roli wraz ze społecznością międzynarodową w sprawach bieżących. Wyraził wsparcie dla rosyjsko-ukraińskich rozmów pokojowych i zaapelował o powściągliwość, by zapobiec kryzysowi humanitarnemu. Wspomniał też o negatywnym wpływie sankcji na globalną gospodarkę. Podczas spotkania Xi zaproponował „cztery powinności”, które od tego czasu przewijają się w narracji chińskiej w kontekście wojny w Ukrainie, są to:

• szanowanie suwerenności i integralności terytorialnej wszystkich państw;
• przestrzeganie zasad i celów Karty Narodów Zjednoczonych;
• traktowanie poważnie uzasadnionych obaw o bezpieczeństwo wszystkich państw;
• wsparcie wysiłków na rzecz pokojowego rozwiązywania sytuacji kryzysowych.

Mówiąc o wojnie w Ukrainie, do „czterech powinności” odniósł się radca stanu i minister spraw zagranicznych ChRL Wang Yi, który dnia 29 marca 2022 r. obył rozmowę telefoniczną z Prezydentem Konfederacji Szwajcarii Ignazio Cassissem. Podkreślił, iż wszelkie działania Chin opierają się właśnie na tej zasadzie, oraz że tylko poprzez wzmocnienie wysiłków społeczności międzynarodowej na rzecz pokoju będzie można zapewnić przestrzeń do negocjacji. Wang stwierdził również, że Chiny „będą dalej na swój własny sposób angażować się w sprawę”. Po raz kolejny podkreślił stanowisko, jakie mają Chiny wobec Ukrainy, zgodnie z którym sankcje nigdy nie były skutecznym sposobem rozwiązywania problemów. Mogą one natomiast doprowadzić do znacznych utrudnień w odbudowie gospodarki po pandemii oraz rozszerzyć konflikt. Według niego konflikt ten nie powinien wpływać na niezwiązane z nim kwestie handlu międzynarodowego, a uzasadnione interesy wszystkich państw powinny podlegać ochronie. Wang przypomniał również o sześciopunktowej inicjatywie humanitarnej Chin oraz konieczności budowania trwałego pokoju w Europie[6].

Wang Yi rozszerzył nieco opinię na temat wojny w Ukrainie w wywiadzie udzielonym 28 marca 2022 r. mediom centralnym. Stwierdził wtedy, że pomimo faktu, iż „kryzys ukraiński” ma miejsce w Europie, to jego reperkusje są odczuwalne na całym świecie i ma on wpływ  na globalny pokój, stabilność i gospodarkę. Kraje rozwijające się, również państwa leżące w Azji Południowo-Wschodniej, są bardzo zaniepokojone sytuacją, obawiając się nowych podziałów i sporów na świecie. Wang wyraził również obawę, że sankcje zaszkodzą globalnym łańcuchom dostaw. Skrytykował wojnę i nakładanie sankcji, jako sposób na rozwiązywanie sporów oraz apelował o równe traktowanie stron i niestosowanie podwójnych standardów. Po raz kolejny powtórzył, że bezpieczeństwo państw nie może być osiągane kosztem bezpieczeństwa innych krajów i należy zaprojektować trwałą, skuteczną i zrównoważoną strukturę bezpieczeństwa. Według niego nie może być to osiągnięte poprzez zawieranie porozumień w kwestii bloków militarnych. Podkreślił również, że w tak złożonych kwestiach nie można po prostu postawić się ani w rolę wroga, ani przyjaciela[7].

Podobny ton wybrzmiewa w wystąpieniach rzecznika prasowego chińskiego MSZ Wang Wenbina, który podczas konferencji prasowej 29 marca 2022 r. stwierdził, że zauważył, iż wraz z rozprzestrzenianiem się skutków „kryzysu ukraińskiego” w Europie pojawiają się „racjonalne głosy”. „Głosy” te wskazują według niego, że sankcje nie są sposobem na zakończenie wojny i zbudowanie bezpieczeństwa w Europie. Jeśli wojna ma się zakończyć pojednaniem, to jedyną drogą do tego celu ma być dyplomacja. Rosja jest sąsiadem Europy, którego nie można się pozbyć, dlatego odpowiednie zarządzanie relacjami jest obecnie najważniejszym wyzwaniem dla Unii Europejskiej. Nie można również wykluczyć Rosji z europejskich kwestii bezpieczeństwa, a przewódcy UE powinni poważnie traktować obawy i wymagania Rosji.

Inne „głosy” według Wang Wenbina wskazują, że by rozwiązać „problem ukraiński” należy wziąć pod uwagę bezpieczeństwo wszystkich zainteresowanych krajów, a Rosja i Ukraina powinny postępować realistycznie, jak również brać  pod uwagę obawy dotyczące bezpieczeństwa.

Rzecznik prasowy chińskiego MSZ powtórzył, że dla Chin najbardziej odpowiednim i realistycznym sposobem na rozwiązanie problemów jest dążenie do opartego na współpracy wszechstronnego bezpieczeństwa, a wojny i sankcje tylko komplikują problemy oraz zwiększają koszty, jakie ponieść będzie musiał świat. Zaapelował więc do wszystkich państw, by aktywnie wspierały rozmowy między Rosją a Ukrainą, jak również dokładnie badały źródła konfliktu. Wang Wenbin skorzystał też z okazji i zwrócił się do strony amerykańskiej, by ta przemyślała swą odpowiedzialność za „kryzys ukraiński” oraz zmieniła swoje praktyki ignorowania uzasadnionych obaw o bezpieczeństwo innych państw[8].

Wang Wenbin na konferencji prasowej 28 marca 2022 r. pytany o zobowiązania Stanów Zjednoczonych w sprawie Palestyny stwierdził, że sprawa ta nie powinna być marginalizowana. Wskazał, iż społeczność międzynarodowa nie powinna stosować podwójnych standardów, odwołując się do obecnego odbioru kwestii Ukrainy przez społeczność międzynarodową.

Na tej samej konferencji rzecznik prasowy chińskiego MSZ stwierdził też, że kwestie Ukrainy i Tajwanu różnią się od siebie, więc nie można ich porównywać. Według niego wojna w Ukrainie jest pokłosiem nagromadzonych na przestrzeni lat konfliktów oraz ma swe źródło w kwestiach bezpieczeństwa całej Europy. Według niego należy szczególnie przyjrzeć się problemowi nieograniczonej ekspansji NATO na wschód. Skrytykował również Stany Zjednoczone, że nie poddają refleksji obowiązków, jakie na nich ciążą, a tylko zaogniają obecną sytuację. Natomiast amerykańskie spółki naftowe i producenci broni zarabiają krocie, podczas gdy państwa europejskie ponoszą koszty gospodarcze oraz przyjmują uchodźców. Według rzecznika porównywanie Ukrainy i Tajwanu wynika ze złych intencji i próby wywołania kryzysu w cieśninie tajwańskiej[9].

Chińskie media zastanawiają się również nad problemami z importem żywności, jakie mogą wyniknąć z przerwania łańcucha dostaw z Ukrainy. Na konferencji prasowej 25 marca Wang Wenbin przyznał, że „sytuacja w Ukrainie” będzie miała wpływ na całą światową gospodarkę, również w kwestiach takich jak finanse, energia i żywność, a przez to na wszystkich ludzi na całym świecie. Nie odpowiedział jednak, jaki konkretny wpływ na import żywności będzie miała wojna w Ukrainie[10].

Chińskie władze podjęły również narrację, zgodnie z którą Stany Zjednoczone miały przeprowadzać niebezpieczne badania biologiczne w ukraińskich laboratoriach. Wang Wenbin stwierdził, że najlepszym sposobem na udowodnienie niewinności Stanów Zjednoczonych jest zgoda na kontrolę przez społeczność międzynarodową i przedstawienie przez Stany Zjednoczone przekonywającej relacji z militarnych działań biologicznych w Ukrainie i na świecie[11].

Co mówią Chiny o Ukrainie? Podsumowanie

Chiny często wypowiadają się o konflikcie na Ukrainie. Są zaniepokojone rozwojem wydarzeń, ale nie opowiadają się jasno za żadną ze stron konfliktu. Wysyłają jednak pomoc humanitarną do Ukrainy. 21 marca 2022 r. ogłoszono przekazanie pomocy o wartości 10 mln juanów. Jest to kolejna decyzja dotycząca pomocy, wcześniej Chiński Czerwony Krzyż zapowiedział pomoc o wartości 5 mln juanów.

Chiny nie krytykują otwarcie żadnej ze stron konfliktu, nie szczędzą jednak gorzkich słów w stronę Stanów Zjednoczonych. Powtarzają również, już dawno wysunięte, zarzuty o stosowanie podwójnych standardów, tym razem przedmiotem nie są same Chiny, a państwa dotknięte kryzysem humanitarnym lub wojną.

Jeśli zainteresował Cię nasz wpis w kwestii – Chiny a wojna na Ukrainie 2022 r., zapoznaj się także z innymi treściami publikowanymi przez nasz blog o Chinach. Poruszamy w nich kwestie polityczne, ekonomiczne oraz prawne tego kraju, takie jak: weryfikacja chińskiej firmy, rejestracja znaku towarowego w Chinach, rejestracja firmy w Chinach czy elektroniczny juan a koncepcja cyfrowej waluty banku centralnego.

Autor: Beata Frenkiel

 

[1] https://www.fmprc.gov.cn/zyxw/202203/t20220318_10653155.shtml

[2] https://www.fmprc.gov.cn/zyxw/202203/t20220325_10655711.shtml

[3] https://www.fmprc.gov.cn/zyxw/202203/t20220319_10653187.shtml

[4] https://www.fmprc.gov.cn/zyxw/202203/t20220318_10653096.shtml

[5] https://www.fmprc.gov.cn/zyxw/202203/t20220318_10653098.shtml

[6] https://www.fmprc.gov.cn/wjbzhd/202203/t20220329_10657355.shtml

[7] https://www.fmprc.gov.cn/wjbzhd/202203/t20220328_10656752.shtml

[8] https://www.fmprc.gov.cn/fyrbt_673021/202203/t20220329_10657226.shtml

[9] https://www.mfa.gov.cn/web/fyrbt_673021/202203/t20220329_10656950.shtml

[10] https://www.mfa.gov.cn/web/fyrbt_673021/202203/t20220325_10655650.shtml

[11] https://www.mfa.gov.cn/web/fyrbt_673021/202203/t20220324_10655050.shtml

Grafika: Pavel Golovkin/Pool via REUTERS